تعمیر گیربکس CVT
معرفی کلی گیربکس CVT در خودروهای جک و فرداموتور
گیربکس CVT یا جعبه دنده اتوماتیک با نسبت انتقال پیوسته، یکی از جدیدترین فناوری ها در صنعت خودروسازی است که به طور گسترده در خودروهای وارداتی و مونتاژی در ایران به کار گرفته شده است. خودروهای جک S5 و جک J4 از محصولات JAC Motors و خودروهای فردا SX5 و فردا T5 از محصولات فردا موتور (FMC) هستند که به گیربکس‌های CVT مجهز شده‌اند.
این گیربکس ها به جای استفاده از چرخ‌دنده های ثابت، از یک سیستم پولی متغیر و تسمه فلزی مقاوم استفاده می کنند. نتیجه آن، رانندگی نرم‌تر، حذف ضربه های تعویض دنده و مصرف سوخت کمتر است. با این حال، گیربکس CVT بسیار حساس است و در صورت بی توجهی به سرویس های دوره ای یا رانندگی نادرست، دچار خرابی های جدی و پرهزینه می شود.
علائم خرابی گیربکس CVT در جک S5
خودروی جک S5 به عنوان یکی از محبوب ترین کراس اوور های بازار ایران، به گیربکس CVT مجهز است. این گیربکس در صورت خرابی معمولاً با علائمی همراه می شود که اگر راننده آن ها را نادیده بگیرد، می تواند منجر به آسیب جدی و هزینه های سنگین شود. در ادامه، علائم خرابی گیربکس CVT جک S5 را به صورت دقیق بررسی می کنیم:
۱. لغزش در شتاب‌گیری
یکی از نخستین نشانه ها، تاخیر در واکنش خودرو به فشار پدال گاز است. راننده پدال گاز را فشار می دهد اما خودرو به کندی شتاب می گیرد. این موضوع می تواند به دلیل لغزش تسمه فلزی CVT، کاهش فشار روغن یا خرابی شیرهای برقی باشد.
۲. افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت (Slip)
گاهی مشاهده می شود که در هنگام سبقت یا حرکت در سربالایی، دور موتور به شدت بالا می رود اما سرعت خودرو افزایش چندانی ندارد. این پدیده که اصطلاحاً “لغزش” نام دارد، یکی از مهم ترین علائم خرابی CVT است و معمولاً ناشی از سایش تسمه یا مشکلات هیدرولیکی گیربکس است.
۳. صداهای غیرعادی از گیربکس
در حالت عادی، گیربکس CVT جک S5 عملکردی نرم و بی صدا دارد. بنابراین اگر راننده متوجه صدای زوزه ممتد، تق تق یا صدای ساییدگی فلز به فلز از محفظه گیربکس شود، نشانه ی قطعی وجود مشکل است. این صداها می توانند به دلیل خرابی بلبرینگ ها، سایش پولی ها یا آسیب به تسمه فلزی باشند.
۴. لرزش یا ضربه در حرکت اولیه
یکی دیگر از علائم رایج، احساس ضربه یا لرزش شدید هنگام حرکت از حالت سکون یا توقف کامل است. این مشکل معمولاً نشان‌دهنده خرابی تورک کانورتر، عدم فشار کافی روغن یا مشکلات مکانیکی داخلی گیربکس است.
۵. خاموش شدن ناگهانی در تغییر دنده‌ها
بعضی از رانندگان جک S5 گزارش می دهند که هنگام تغییر وضعیت دنده از D به R یا برعکس، خودرو به طور ناگهانی خاموش می شود. این نشانه می تواند ناشی از اختلال در واحد کنترل گیربکس (TCU) یا خرابی شیرهای برقی هیدرولیک باشد.
۶. روشن شدن چراغ چک موتور یا گیربکس
یکی از مهم‌ترین علائم خرابی گیربکس CVT در S5، روشن شدن چراغ چک موتور یا چراغ مخصوص گیربکس است. در این حالت معمولاً خطاهایی مانند P0741 (لغزش تورک کانورتر) یا P0868 (کاهش فشار روغن گیربکس) در دیاگ ثبت می شود.
۷. افزایش غیرعادی مصرف سوخت
وقتی گیربکس CVT نتواند انتقال نیرو را به‌صورت بهینه انجام دهد، مصرف سوخت خودرو افزایش چشمگیری پیدا می کند. این موضوع به دلیل کارکرد دائمی موتور در دورهای بالا رخ می دهد و معمولاً همراه با کاهش شتاب خودرو است.
۸. داغ شدن بیش از حد گیربکس
گیربکس CVT جک S5 به سیستم خنک کننده روغن مجهز است. اما اگر راننده شاهد نمایش اخطار دمای گیربکس روی صفحه نمایش یا بوی روغن سوخته از زیر کاپوت باشد، به معنای افزایش بیش از حد حرارت است. این اتفاق اگر نادیده گرفته شود، به سرعت باعث سوختن تسمه و خرابی کامل گیربکس خواهد شد.
۹. نشت روغن گیربکس
اگر لکه های روغن زیر خودرو مشاهده شود یا سطح روغن CVT در بازرسی کاهش پیدا کرده باشد، می‌تواند نشانه ای از نشتی کاسه نمدها، کارتل یا اورینگ های گیربکس باشد. کاهش سطح روغن یکی از اصلی ترین دلایل داغ کردن و خرابی زودرس CVT است.
جمع‌بندی
خرابی گیربکس CVT در جک S5 معمولاً ابتدا با علائم خفیف مثل صدا یا لرزش آغاز می شود اما در صورت بی توجهی، می تواند به تعویض کامل گیربکس منجر شود که هزینه بسیار بالایی دارد. به همین دلیل، تشخیص زودهنگام علائم و مراجعه به تعمیرگاه تخصصی گیربکس CVT اهمیت ویژه ای دارد.
علائم خرابی گیربکس CVT در SX5 فرداموتور
خودروی SX5 (که در واقع نسخه مونتاژی Dongfeng Fengxing SX5 در ایران است) یکی از کراس اوور های محبوب بازار محسوب می شود. این خودرو مجهز به گیربکس CVT است که به دلیل نرمی در رانندگی و مصرف سوخت پایین مورد استقبال قرار گرفته؛ اما در عین حال به سرویس های دوره ای بسیار حساس است. کوچک ترین بی توجهی در نگهداری می تواند باعث بروز مشکلات جدی شود. در ادامه نشانه های خرابی گیربکس CVT در SX5 را به طور کامل بررسی می کنیم:
۱. گیر کردن گیربکس در یک نسبت دنده ثابت
یکی از شایع ترین مشکلات، زمانی رخ می دهد که گیربکس در یک نسبت مشخص گیر می کند. در این حالت، موتور دور می گیرد ولی خودرو شتاب نمی گیرد. راننده احساس می کند خودرو سبک نمی شود و انگار در یک دنده گیر کرده است. این مشکل معمولاً ناشی از:
- لغزش تسمه فلزی CVT
- افت فشار روغن گیربکس
- یا خرابی یونیت کنترل گیربکس (TCU) است.
۲. صدای خرخره یا ساییدگی در شتاب‌گیری
گیربکس CVT در حالت عادی بی صدا و نرم عمل می‌کند. بنابراین شنیدن صدای خرخره، تق‌تق یا سایش فلز به ویژه هنگام شتاب گیری ناگهانی یا در سربالایی ها، می تواند نشانه وجود مشکل در:
- بلبرینگ‌های داخلی
- پولی‌ها
- یا تسمه گیربکس باشد.
اگر این صدا نادیده گرفته شود، ممکن است به خرابی کامل مجموعه پولی و تسمه منجر شود.
۳. گرم شدن بیش از حد گیربکس و هشدار دما
SX5 به دلیل وزن نسبتا بالا و استفاده خانوادگی (سفر، بار و رانندگی طولانی‌مدت)، بیشتر در معرض داغ شدن گیربکس CVT قرار دارد. علائم آن عبارتند از:
- روشن شدن چراغ یا هشدار دمای گیربکس روی صفحه نمایش
- بوی سوختگی از زیر کاپوت
- کاهش ناگهانی عملکرد گیربکس (خودرو وارد حالت ایمنی یا Limp Mode می‌شود).
گرم شدن بیش از حد معمولاً ناشی از:
- کمبود روغن
- استفاده از روغن غیر استاندارد
- یا خرابی سیستم خنک کننده گیربکس است.
۴. مشکل در درگیر شدن دنده عقب
برخی از مالکان SX5 گزارش داده‌اند که هنگام انتخاب دنده عقب (R)، خودرو با تأخیر وارد دنده می‌شود یا اصلاً درگیر نمی‌شود. این حالت نشان دهنده وجود مشکل در:
- شیرهای برقی (Solenoid)
- یا سیستم هیدرولیک داخلی گیربکس است.
این مشکل اگر جدی شود، می تواند باعث آسیب بیشتر به بخش های دیگر گیربکس شود.
۵. تکان های ناگهانی در سرعت های پایین
یکی دیگر از علائم شایع، تکان های شدید یا پرش خودرو در سرعت های پایین است. این مشکل بیشتر هنگام رانندگی در ترافیک یا حرکت آرام احساس می شود. علت آن می‌تواند:
- اختلال در توزیع فشار روغن
- خرابی شیرهای برقی،
- یا لغزش تسمه گیربکس باشد.
۶. سایر علائم احتمالی
افزایش مصرف سوخت به دلیل انتقال نامناسب نیرو
کند شدن خودرو در شتاب‌گیری های کوتاه
روشن شدن چراغ چک موتور یا گیربکس
نشتی روغن گیربکس از کاسه نمدها یا کارتل
علت‌های رایج خرابی در SX5
اصلی‌ترین دلیل خرابی گیربکس CVT در فردا SX5، استفاده از روغن های غیر اصل یا متفرقه است. این گیربکس تنها باید با روغن اورجینال CVT و در فواصل توصیه شده (۴۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر) سرویس شود. علاوه بر این، رانندگی پرفشار و توقف و حرکت های مکرر در ترافیک سنگین هم از عوامل اصلی خرابی این گیربکس هستند.
جمع‌بندی
خرابی گیربکس CVT در فردا SX5 معمولاً با علائم خفیفی مثل صدا یا تأخیر در شتاب آغاز می شود و اگر به موقع به تعمیرگاه مراجعه نشود، به مشکلات جدی تر مثل داغ کردن یا خرابی کامل تسمه منجر خواهد شد. بررسی منظم روغن، توجه به هشدارها و مراجعه به تعمیرگاه تخصصی بهترین راه برای جلوگیری از هزینه های سنگین است.
علائم خرابی گیربکس CVT در جک J4
خودروی جک J4 یک سدان اقتصادی و شهری است که به دلیل مصرف سوخت مناسب و گیربکس CVT نرم، بین خانواده ها محبوب شده است. اما همین گیربکس CVT، اگر به موقع سرویس نشود یا تحت فشار رانندگی شهری (ترافیک سنگین، توقف‌های مکرر) قرار گیرد، مستعد خرابی خواهد بود. در ادامه، علائم خرابی گیربکس CVT در این خودرو را به صورت مفصل بررسی می‌کنیم:
۱. احساس سنگینی خودرو در حرکت اولیه
یکی از شایع ترین علائم خرابی CVT در جک J4، ضعیف شدن کشش خودرو هنگام شروع حرکت است. راننده مجبور است پدال گاز را بیشتر فشار دهد تا خودرو حرکت کند. این حالت می‌تواند به دلیل:
- لغزش تسمه CVT
- فشار روغن ناکافی در گیربکس
- یا اختلال در واحد کنترل هیدرولیک باشد.
اگر به این مشکل بی توجهی شود، خودرو در سربالایی ها یا هنگام حمل بار سبک هم دچار ضعف شدید خواهد شد.
۲. لرزش بدنه در سرعت‌های پایین یا هنگام توقف
گیربکس CVT در حالت سالم بسیار نرم عمل می‌کند و انتقال قدرت بدون ضربه انجام می‌شود. اما وقتی قطعات داخلی آن دچار مشکل شوند، راننده لرزش‌های غیرعادی در بدنه خودرو احساس می‌کند، به‌ویژه در شرایطی مثل:
- توقف پشت چراغ قرمز
- حرکت با سرعت بسیار پایین در ترافیک
- یا زمانی که دنده روی حالت D است ولی خودرو ثابت مانده.
این لرزش معمولاً ناشی از خرابی شیر برقی ها، تورک کانورتر یا فشار نامتعادل روغن در گیربکس است.
۳. تأخیر در تعویض دنده‌ها و افزایش بیش از حد دور موتور
یکی از مزایای اصلی CVT، تغییر نرم و بی‌وقفه دنده است. بنابراین اگر راننده متوجه شد که دور موتور بالا می رود اما تغییر نسبت دنده دیر اتفاق می افتد، باید آن را نشانه ای جدی بداند. این مشکل معمولاً به دلیل:
- فرسودگی تسمه گیربکس
- خرابی پمپ روغن
- یا معیوب شدن سنسورهای کنترل CVT است.
اگر این حالت ادامه پیدا کند، باعث مصرف سوخت بیشتر و فشار مضاعف روی موتور می شود.
۴. صداهای غیرعادی در دنده عقب
یکی از علائم خاص در گیربکس CVT جک J4، ایجاد صدای غیرعادی هنگام قرار گرفتن در دنده عقب (R) است. این صداها ممکن است به صورت:
- زوزه ممتد
- تق‌تق
- یا صدای ساییدگی فلز به فلز شنیده شوند.
این علامت نشان دهنده وجود مشکل در یونیت هیدرولیک یا بلبرینگ های داخلی گیربکس است.
۵. گیرکردن خودرو در یک دور موتور ثابت
گاهی راننده متوجه می شود که خودرو روی یک دور موتور خاص گیر می کند و سرعت افزایش نمی یابد. این مشکل معمولاً ناشی از خرابی واحد کنترل گیربکس (TCU) یا اشکال در سیستم برقی شیرهای سلونوئید است. در این حالت، خودرو ممکن است وارد حالت اضطراری (Limp Mode) شود و تنها در یک سرعت ثابت حرکت کند.
۶. سایر نشانه‌های احتمالی
- افزایش ناگهانی مصرف سوخت به دلیل انتقال نادرست نیرو.
- داغ شدن بیش از حد گیربکس در رانندگی طولانی‌مدت.
- روشن شدن چراغ چک موتور یا گیربکس روی صفحه نمایش.
علت‌های رایج خرابی CVT در جک J4
- خرابی شیرهای برقی (Solenoid) که وظیفه کنترل جریان روغن را دارند.
- مشکلات یونیت هیدرولیک که باعث افت فشار روغن می‌شود.
- تعویض نکردن روغن CVT در زمان مناسب
- استفاده از روغن غیراصل یا نامناسب برای CVT
جمع‌بندی
خرابی گیربکس CVT در جک J4 معمولاً با علائم اولیه مثل سنگینی در حرکت، صدا در دنده عقب یا لرزش‌های غیرعادی آغاز می شود. اگر در همان مراحل اولیه به تعمیرگاه تخصصی مراجعه شود، مشکل با هزینه کمتر رفع خواهد شد. اما بی توجهی می‌تواند منجر به خرابی کامل گیربکس و هزینه‌های چند ده میلیونی شود.
علائم خرابی گیربکس CVT در T5 فرداموتور
خودروی T5 (Dongfeng Forthing T5) یکی از کراس‌اوورهای خانوادگی محبوب بازار ایران است که با توجه به ابعاد و کاربری مسافرتی، معمولاً تحت فشار بیشتری قرار می گیرد. گیربکس CVT این خودرو، اگرچه عملکردی نرم و اقتصادی دارد، اما در برابر شرایط سخت رانندگی، شتاب گیری های ناگهانی، مسافرت های طولانی و نگهداری نامناسب بسیار آسیب پذیر است.
در ادامه نشانه‌های خرابی گیربکس CVT در فردا T5 را به تفصیل بررسی می کنیم:
۱. لرزش یا تکان‌های غیرعادی در حین حرکت
یکی از بارزترین نشانه‌ها، ایجاد لرزش یا تکان ناگهانی هنگام شتاب‌گیری یا حتی در سرعت ثابت است. راننده ممکن است احساس کند خودرو “می‌پرد” یا انتقال نیرو یکنواخت نیست.
علت این مشکل می‌تواند باشد:
- لغزش تسمه گیربکس
- عدم فشار مناسب روغن
- یا خرابی در تورک کانورتر
۲. صداهای غیرعادی (زوزه، تق‌تق، ساییدگی)
گیربکس CVT در حالت سالم تقریباً بی‌صداست. بنابراین شنیدن صدای زوزه ممتد، تق‌تق یا ساییدگی فلز به فلز باید جدی گرفته شود.
این صداها معمولاً ناشی از:
- سایش تسمه فلزی CVT
- خرابی بلبرینگ‌ها،
- یا مشکلات در پولی‌های گیربکس است.
اگر این علامت نادیده گرفته شود، می تواند به قفل شدن کامل گیربکس منجر شود.
۳. تأخیر در تغییر وضعیت دنده ها
رانندگان T5 گاهی متوجه می‌شوند که هنگام تغییر وضعیت دنده (مثلاً از D به R یا برعکس)، خودرو با تأخیر واکنش نشان می‌دهد یا صدای تقه ایجاد می‌کند. این حالت معمولاً نشانه‌ای از:
- خرابی شیرهای برقی (Solenoid)
- مشکلات هیدرولیکی
- یا معیوب بودن واحد کنترل گیربکس (TCU) است.
۴. افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت (لغزش گیربکس)
یکی از علائم کلاسیک خرابی CVT این است که در حین شتاب‌گیری، دور موتور بالا می‌رود اما خودرو شتاب نمی‌گیرد. این حالت که به “لغزش” معروف است، به دلیل:
- فرسودگی تسمه فلزی
- یا فشار ناکافی روغن بر روی پولی‌ها رخ می‌دهد.
۵. بوی سوختگی از زیر خودرو
استشمام بوی روغن سوخته یا لاستیک داغ از زیر خودرو می تواند علامتی از گرم شدن بیش از حد روغن گیربکس باشد. این اتفاق معمولاً در سفرهای طولانی، رانندگی پرفشار یا در ترافیک سنگین رخ می‌دهد. داغ شدن بیش از حد روغن باعث کاهش خاصیت روانکاری آن و در نهایت سایش تسمه و پولی ها خواهد شد.
۶. هشدار دمای گیربکس روی صفحه کیلومتر
خودروی T5 مجهز به سنسور دمای گیربکس است. اگر این چراغ روشن شود، نشان می‌دهد که گیربکس بیش از حد داغ شده. راننده باید فوراً توقف کند و پس از خنک شدن خودرو به تعمیرگاه مراجعه نماید. بی‌توجهی به این هشدار می‌تواند به سوختن کامل گیربکس منجر شود.
۷. نشت روغن گیربکس
یکی از علائم مهم خرابی، نشت روغن از کاسه‌نمد، اورینگ‌ها یا کارتل گیربکس است. کم شدن سطح روغن باعث می‌شود گیربکس فشار کافی نداشته باشد و قطعات داخلی آن به سرعت ساییده شوند. مشاهده لکه‌های روغن زیر خودرو به‌خصوص بعد از توقف طولانی، نشانه روشنی از این مشکل است.
۸. کاهش عملکرد کلی خودرو و افزایش مصرف سوخت
وقتی گیربکس CVT نتواند انتقال نیرو را به درستی انجام دهد، کل عملکرد خودرو تحت تأثیر قرار می گیرد. راننده متوجه می‌شود که:
- شتاب خودرو کاهش یافته
- مصرف سوخت افزایش پیدا کرده
- و خودرو در شرایط سربالایی یا بار سنگین، کارایی لازم را ندارد.
علت رایج در خرابی گیربکس CVT در T5
بیشتر مشکلات ناشی از سایش تسمه و پولی‌ها در اثر فشار بیش از حد است. همچنین:
- رانندگی در مسافرت‌های طولانی بدون توقف
- بی‌توجهی به تعویض روغن CVT
- و استفاده از روغن غیر استاندارد،
از اصلی‌ترین دلایل خرابی این گیربکس محسوب می‌شوند.
جمع‌بندی
خرابی گیربکس CVT در فردا T5 با علائم ساده‌ای مثل لرزش یا صدا آغاز می‌شود و اگر به موقع رسیدگی نشود، می‌تواند به مشکلات پرهزینه مثل تعویض کامل گیربکس ختم شود. توجه به نشانه‌های هشداردهنده و مراجعه سریع به تعمیرگاه تخصصی، بهترین راه برای جلوگیری از هزینه‌های سنگین است.
